Hàn Quốc phương pháp đã thành công, ta vẫn loay hoay.

Vai trò của quốc gia pháp quyền là đảm bảo cho những quyền chính đáng đó được thực hiện

Huỳnh Phan  Mời độc giả ghé thăm và đóng góp ý kiến cho trang  Fanpage   của  Tuần Việt Nam. Như tôi đã nói, cái định hướng tốt nhất là phải tạo ra cái đối tượng cần định hướng (thị trường), và để cho nó phát triển thông thường nhất. Hàn Quốc chả hạn, cũng trong khoảng thời kì đó, họ đã bước từ cái từng lớp kém phát triển, như chúng ta, sang tầng lớp phát triển loại cao. Đây là cách hiểu định hướng XHCN một cách hợp lý nhất.

Nhất là việc cái cấu trúc thiết chế đó đã giúp dân tộc này xử lý thành công bao nhiều cuộc chiến tranh. Ta hãy so sánh Đài Loan với con chip của PC. Đó là lý do vì sao doanh nghiệp Việt Nam phát triển hơn 20 năm rồi, nhưng vẫn yếu, và thị trường vẫn kém phát triển.

Nhưng nói một cách cùng tận là suốt mấy ngàn năm phát triển của Việt Nam cái cấu trúc phát triển của ta nó quá bền vững, như chúng ta hay nói là con trâu đi trước cái cày đi sau, và con người đi sau hết. Viễn thông, điện thoại di động, internet, chẳng hạn.

Nhưng để bảo đảm điều đó, đầu tiên phải có hệ thống thế chế đương đại, đặc biệt với những nước đi sau. Cố nhiên những cái đơn lẻ đó cũng chưa đủ chứng tỏ là Việt Nam đã nhập cuộc tốt.

Tôi lấy ví dụ cơ cấu công nghiệp, bởi cũng sắp đến năm 2020 rồi, khi Việt Nam phấn đấu đạt mức căn bản là nước công nghiệp, chúng ta định làm cái gì trên thế giới, trong cái chuỗi giá trị của loài người? Tôi nghĩ Việt Nam phải tạo ra một cái riêng. Và, đặc biệt, không cho cái tự do vô chính phủ nó phá thối việc thực thi những quyền đó.

Còn Việt Nam, do mới nhập cuộc, nên chủ yếu đi theo người ta, chứ chưa nghĩ đến chuyện nghĩ ra cái gì mới. Thị trường là cạnh tranh tự do, càng nhiều cạnh tranh tự do, càng nhiều sở hữu tư nhân hợp pháp, và sự đồng đẳng giữa các chủ thể, thì nền kinh tế thị trường càng tốt. Mọi luồng gió mới từ bên ngoài vào luôn được đón nhận với một tâm lý cảnh giác cao độ. Điều cốt lõi nhất của kinh tế thị trường là bằng lòng những quyền tự do về tài sản, bao gồm quyền tự do sở hữu, quyền tự do kinh dinh.

Tức là không chỉ văn hóa biểu lộ bản thân, mà có cả cái văn hóa chịu bổn phận về sự biểu hiện đó?  Cũng có thay đổi rồi, nhất là với lớp trẻ, chứ không phải hoàn toàn vẫn như vậy. Chúng ta hay nhắc đến từ công nghệ, phấn đấu có công nghệ hiện đại.

Cái hệ thống thể chế dựa trên ba nhân vật ấy nó tích đọng lại quá lâu nên phá vỡ nó rất khó. Đâu cũng vậy thôi, câu chuyện phong trào Phố Wall là vậy đó. Khi có đổi mới, đó là một cuộc cách mạng thực thụ - chuyển sang kinh tế thị trường. Nhưng nếu nhìn vào tiến trình lịch sử, thì quả là một phần phong độ kỷ đổi mới mới rồi cũng làm được một việc lớn: đó là rung, là lắc cái cấu trúc "tĩnh" đã hình thành hàng ngàn năm đó, khiến nó phải năng động.

Tức thị đừng để cho bọn đánh cắp lợi dụng trạng thái "tối đen" về pháp luật mà cuỗm những quyền chính đáng đó của cá nhân. Nhưng trước nhất phải made in Vietnam đã, bởi bây giờ thế là đã khó rồi. Hay Việt Nam sẽ chỉ là người đi hút dầu thô, đào mỏ, hay xúc cát đi bán cho loài người? Và được bao lâu?  Ý ông nói là phải có sản phẩm made by Vietnam, chứ không chỉ made in Vietnam?  cố nhiên.

Chúng ta tưởng chúng ta hiểu, bởi giáo trình Tây có đầy rẫy, đọc là hiểu. Chúng ta cũng nên tự tín rằng hơn một phần phong độ kỷ đổi mới mới rồi, cũng có những cái chúng ta nhập cuộc với thế giới đâu phải quá chậm.

Và điều làm được đó nó giúp chúng ta thoát khỏi cảm giác tự ti rằng dân tộc chúng ta không thể khẳng định được gì trước loài người, ngoài việc đánh thắng mấy đế quốc to, trong kí vãng. Thị trường càng lành mạnh thì định hướng càng hiệu quả, và càng đỡ tốn kém (về phí định hướng). Sau khi trả giá đắt, mới nhớ ra. Nhưng hóa ra lại không phải là thế.

Rất may là gần đây hai khái niệm thị trường và định hướng XHCN đã dần rõ ra, và quốc gia cũng bắt đầu ngộ ra rằng vai trò chính của mình là làm sao giảm thiểu tổn thất thị trường. Nhưng, ít nhất, nó cũng cho thấy nếu thực sự quyết tâm thì cũng có thể làm được cái gì đó. Hơn nữa, cái xã hội của chúng ta còn dựa trên mô hình của phương Đông, của đồng thuận xã hội, và ảnh hưởng nặng nề của Khổng Giáo.

Cách hiểu của mấy chục năm qua đã khiến cho cái định hướng cao đẹp, nhưng rất xa vời kia, đã lấn át cái kinh tế thị trường.

Nghĩa là phải có thị trường thì mới định hướng XHCN được. Văn hóa tự chịu nghĩa vụ   Nhất là đối với một giang san qua khá nhiều cuộc chiến tranh trong quá trình một ngàn năm từ khi có nền độc lập của mình, đúng không ông? Nhưng xét cho cùng, chiến tranh tuy nhiều, nhưng vẫn chỉ là những cái thất thường, còn hòa bình và phát triển mới là cái thường nhật trong quá trình phát triển của một tầng lớp.

Bài học   Các nước bưng bít, Việt Nam lại. Vai trò lớn nhất của quốc gia, tựu trung lại, là bảo vệ những tài sản của những cá nhân chủ nghĩa đó để họ yên tâm vận hành tài sản đó một cách hiệu quả nhất và sáng tạo ra của cải cho từng lớp, và một phần được dùng lại làm chi phí vận hành cho nhà nước.

So với với nhiệm vụ hội nhập của dân tộc Việt Nam bây chừ, chúng ta thấy đổi mới nó tiến chậm. Thậm chí, người Đài Loan còn tự đặt cho mình một vị thế là thiết kế sản phẩm vi tính cho loài người. Còn chúng ta, trong cùng một khoảng thời kì đó, vẫn loay hoay với việc giải quyết những nguyên tố cơ bản của kinh tế thị trường.

Từ lập luận nói trên, tôi thấy Nghị quyết Đại hội XI, tuy không dùng những từ đạo to búa lớn, nhưng đã tiếp cận được tư duy phát triển đúng.

Cùng một xuất hành điểm như vậy, mà Hàn Quốc đã thành công. Trưng ra   Vai trò của quốc gia trong kinh tế thị trường   Theo cách giải thích của ông, tôi hoàn toàn cảm thấy dễ hiểu. Ông có nhớ trong cuộc hội thảo Hàn - Việt cách đây mấy năm tại trọng điểm Hội nghị Quốc gia, chính (cựu) Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak đã nói rằng Việt Nam và Hàn Quốc có cái lên đường điểm giống nhau là đều đi lên từ đống tro tàn của chiến tranh không?  Có.

Nhưng nói chung tập tính, đặc dằn bụng lý cố hữu đó của người Việt, hoàn toàn không còn xứng với đề nghị phát triển hiện thời nữa. Từng lớp đại đồng đâu phải phát minh của ông Karl Marx, ông Lenin đâu, mà là phát minh của ông Khổng Tử, và những môn sinh của mình.

Dĩ nhiên ai cũng phải chịu bổn phận trước lịch sử về những quyết định của mình cả. Đã ngồi trên lưng hổ rồi, không còn cửa tụt xuống đâu, gẫy cổ như không. Một cấu trúc xã hội mà mỗi người đều có tham gia vào đó, mỗi người đóng một vai trò chức năng khác nhau.

Hay Đặng Thái Sơn, hay Ngô Bảo Châu chả hạn. Nhưng chúng ta phải nhìn như thế để đánh giá cho nó công bằng hơn, thấy cội rễ vấn đề ở chỗ nào mà đổi thay.

Bởi thế tôi nói việc đổi thay lối tư duy này sẽ thực thụ là một cuộc cách mệnh. Mà là hệ quả của một ý thức hệ thâm căn cố đế. Ví dụ như lực lượng doanh nghiệp, ví dụ như sự vận hành của các thị trường, ví dụ như câu chuyện cạnh tranh tự do, bình đẳng. PGS-TS Trần Đình Thiên  Để khắc phục cái nhận thức sai lệch này phải làm sao đây?  Chuyện này không chỉ một số nhà lãnh đạo hiểu, không chỉ giới lý luận, hay chuyên gia kinh tế hiểu, mà toàn xã hội phải hiểu kinh tế thị trường thực sự là gì.

Còn về mặt tầng lớp, vai trò của nhà nước là điều tiết làm sao đừng để sự chênh lệch thái quá giữa các cá nhân chủ nghĩa trong xã hội, bởi sự chênh lệch thái quá sẽ dẫn đến sự méo mó về tư cách con người, và lớn hơn là bất ổn từng lớp. Nói một cách hình ảnh là không nên quá chú trọng tới việc giáo dục giới tính cho một cô bé con mới 5-6 tuổi, tôi xin lỗi các chuyên gia về giáo dục và đồng đẳng giới  ,  đúng không ạ?   Nhưng, theo ông, khoảng thời gian vừa rồi có phải là vẫn chưa đủ dài cho cô bé con đó trở nên một cô gái nở nang, hay theo cách nói của các cụ là "xôi ra xôi, oản ra oản" không?   Thời đại này là thời đại của tốc độ, của thay đổi tới chóng mặt.

Theo tôi, suy cho cùng là phải suy như vậy, chứ chúng ta hay có thói quen qui lỗi ngắn hạn, qui cho ông nọ, ông kia, hay cho tuổi nọ, giai đoạn kia.

Hay nói một cách nhẹ hơn là phát triển khấp khểnh, không đồng bộ. Ông lý giải thế nào về sự rụt rè, e ngại, vừa làm vừa run, nặng về định hướng, hơn là phát triển thị trường? Do thiếu kiên tâm chính trị, hệ thống think-tank có vấn đề, hay do cái mà gần đây người ta hay nói vui là "Việt Nam là nước khó có thể phát triển"?    Hoặc giả nguyên do chính là những nhân tố tác động từ bên ngoài khiến chúng ta e sợ? chả hạn khủng hoảng kinh tế - tài chính, cuối những năm '90 ở châu Á, và lặp lại 10 năm sau trên toàn thế giới?   Những điều anh nêu đều có lý cả.

Là tư nhân, cạnh tranh, vị thế, và được bảo đảm bằng luật. Theo ông căn nguyên của cách hiểu méo mó này là gì?  Đây không phải là lỗi cá nhân nào cả. Hơn nữa, hệ thống đó lại thành công trong các công cuộc bảo vệ giang san, nên mặc nhiên người ta thấy đó là một hệ thống rất tốt. Bởi sự luôn phải gồng mình lên chiến đấu với bao cuộc chiến tranh, nên nó luôn cảnh giác với mọi thần thế từ bên ngoài.

Cố nhiên là tự do trong phạm vi luật pháp, tự do có điều kiện, chứ không phải tự do vô chính phủ.

Vậy mà sao suốt 25 năm qua tại sao chúng ta lại vật vã, khổ sở đến vậy, và cũng khiến cho giới đầu từ nước ngoài vào Việt Nam luôn băn khoăn, thắc mắc, thậm chí hiềm nghi về khái niệm này, để có những quyết định quan trọng khi bỏ đồng vốn ra?  vị hóa ra chúng ta chưa hiểu thế nè kinh tế thị trường theo nghĩa đàng hoàng tử tế. "Cùng một lên đường điểm như vậy, mà Hàn Quốc đã thành công.

Việt Nam hiện nay càng phải làm sao phải càng xúc tiến cho hệ thống thiết chế thị trường phát triển nhanh, bởi đã hội nhập vào cái thị trường thế giới phát triển rất cao rồi. Tại sao Việt Nam chậm tiến?   Vấn đề chính của Việt Nam hơn hai chục năm qua là gì?  Chúng ta đưa quá ít những nguyên lý cơ bản của kinh tế thị trường vào thực tiễn, mà quá chú trọng phần quản lý nó theo cách hành chính, vì sợ nó chệch hướng.

Chính con chip đó đã định vị Đài Loan trong cuộc chơi. Ông Adam Smith bảo nhà nước là "gác đêm" cho sở hữu tư nhân là theo cái nghĩa đó. Nhưng đây là chuyện cần thiết, và cần thiết. Bởi chỉ so thể chế tốt, những nhà đầu tư có công nghệ hiện đại họ mới vào được.

Còn chúng ta, trong cùng một khoảng thời gian đó, vẫn loay hoay với việc giải quyết những yếu tố căn bản của kinh tế thị trường" -  PGS-TS Trần Đình Thiên.

Bởi tuy là cá thể, nhưng những cá thể đó là dấu hiệu của năng lực Việt Nam. Xin cám ơn ông.

Nói tóm lại, muốn định hướng thì phải có đối tượng để định hướng trước.