Có nhẽ, khoảng trống về kịch bản mà Lưu Quang Vũ để lại vẫn chưa thể lấp đầy
Cảnh trong vở 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt' của Nhà hát Kịch Việt Nam.
Quần chúng. Trong khi Chí Trung, Đức Hải, Lan Hương ngày xưa đóng vở này vào đúng độ tuổi của mình nên có sự cảm thông, chia sẻ, hóa thân vào nhân vật rất dễ đẹp về hình thể và hay về diễn xuất. Những ngày diễn ra liên hoan này, sau 25 năm ngày mất của Lưu Quang Vũ, phòng khán giả các rạp Đại Nam, Công Nhân, rạp hát Tuổi trẻ lúc nào cũng chật cứng.
QĐND - Lần trước nhất ở Việt Nam diễn ra một liên hoan sàn diễn đặc biệt chỉ gồm các vở diễn của một tác giả.
Là một thi sĩ hào kiệt đích thực và cuộc sống riêng qua quá nhiều thăng trầm, ở Lưu Quang Vũ sớm hình thành một thứ trực quan thi ca cực kỳ toàn và bén nhạy.
Quả thật, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ đã đau đớn thật sự, đau đến tận tâm địa, với nỗi đau của quần chúng, nhân loại…Bởi vậy, những vấn đề ông đặt ra là những bức xúc và nhức nhói tồn tại xuyên suốt từ tuổi xã hội này sang tuổi tầng lớp khác, từ không gian này sang không gian khác, thậm chí xuyên thời gian như những lời dự báo, những tiên cảm. Giám đốc Nhà hát Kịch Quân đội, NSƯT Minh Hằng cho biết, khi nhận được thông tin mời dự liên hoan này, dù đang rất bận với nhiều nhiệm vụ chính trị phải thực hiện, nhưng rạp hát vẫn thế tham gia vì coi đây là dịp tạo điều kiện cho các nghệ sĩ, diễn viên của hí trường biểu đạt tình, máu nóng, lòng kính trọng của mình qua các vai diễn, vở diễn đối với Lưu Quang Vũ.
Hiện thời, thỉnh thoảng diễn viên phải bằng thủ pháp, phải cố, phải gượng… ông Trương Nhuận đãi đằng.
Hoặc chúng được khởi đầu từ thời sự mà có thể chạm tới cái vĩnh cửu.
Thời kỳ đó, nếu không có đổi mới chung trên mọi bình diện văn chương nghệ thuật, thì không có đổi mới về kịch bản văn học, như một khâu cần yếu nhất dành cho sáng tạo vở diễn sân khấu.
Các hí trường dù tự bỏ tiền dựng vở, kinh phí đi lại, ăn ở trong thời gian diễn ra liên hoan, nhưng đều rất háo hức tham gia.
Và nên chi, những vấn đề triết học nhân sinh lớn lao, day dứt từ xã hội Việt Nam đương đại do Lưu Quang Vũ phát hiện đã được cất cánh từ những kịch bản tưởng chừng chỉ nóng bức trong tính thời sự của nó, để bay cao trên đôi cánh triết lý như “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” hoặc “ Ông vua hóa hổ”.
#-Hình tượng lớn nhất trong kịch Lưu Quang Vũ Sau đúng 25 năm, khán giả Thủ đô mới được sống lại khoảng thời kì mà đêm nào sân khấu kịch cũng sáng đèn và đông nghịt người xem
# Nên như thế nào để không xảy ra những thảm kịch tầng lớp, như trong kịch bản “Lời thề thứ 9”, “Ai là thủ phạm”, “Vụ án 2000 ngày”, “Mùa hạ cuối cùng”.
Đừng hy vọng cái tác động hình thể (thân xác) của diễn viên, vốn chỉ nhằm gây tác động về "phần nhìn" tới người xem, sẽ khiến người ta nhớ lâu.
Theo ông, vấn đề của sàn diễn kịch giờ là truyền bá tác phẩm đến công chúng. Cảnh trong vở "Ông không phải là bố tôi" của Nhà hát Kịch Hà Nội. Vấn đề đặt ra là, trong thời gian diễn ra liên hoan vé được phát miễn phí, nếu phải bỏ tiền mua vé, liệu các vở kịch của Lưu Quang Vũ có lôi cuốn được nhiều khán giả đến vậy không? NSƯT Chí Trung tự tín giải đáp: “Với hiệu ứng như thế này, với sự quan tâm về anh Vũ tốt như thế này, thì tôi đảm bảo 70% lượng khán giả đến xem sẽ bỏ tiền mua vé”.
Cũng theo nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái, các nhân vật mà Lưu Quang Vũ yêu mến nhất, khẩn thiết nhất trong những kịch bản văn học của ông chính là những người dân thường nhật trong từng lớp Việt Nam đương đại, nhất là trong thời kỳ đổi mới.
Chính do vậy, trong hầu như các vở kịch của Lưu Quang Vũ, đều hiện diện hoặc đều lắng sâu một nỗi đau ăn thua bồ.
Bài và ảnh: MINH NHÃ. Bằng trái tim của một thi sĩ, ông có tài nhìn thấu tận đáy vấn đề, nhìn thấu những xung đột trong xã hội để rồi nhanh chóng nắm bắt bản chất và đưa thẳng vào kịch bản sàn diễn, vốn là nơi chứa đựng cao nhất những khả năng phát ngôn, bình luận trực tiếp và những suy tư đau đáu về nhân sinh, xã hội luôn đặt ra trong sự phức tạp, bề bộn đau thương và nặng nhọc tìm đường phát triển của tầng lớp Việt Nam hiện đại.
Do vậy, những vấn đề ông phát hiện về hình tượng dân chúng, bao giờ cũng mang tính thời sự mạnh, đúng với thời khắc lịch sử. Chẳng hạn, khi cần diễn viên đóng vai Châu trong “Mùa hạ cuối cùng”, rạp hát Tuổi trẻ phải bằng lòng chọn Tùng Linh.
25 năm sau ngày ông mất, chưa tác giả sân khấu nào làm được điều đó. Người dân nghĩ gì về thể chế, về những bất ổn trong quản lý tầng lớp, trong đạo đức kỷ cương xã hội đang bị phai hóa và cách hành xử của cơ quan hành pháp với quần chúng. Là thi sĩ có trực giác mạnh nên bao giờ Lưu Quang Vũ cũng có cái nhìn đôn hậu, ấm áp, thông cảm, bên cạnh một cái nhìn dân chủ, mang tính hài hước, giễu và phản biện.
Thành thử, hình tượng sân khấu lớn nhất trong kịch Lưu Quang Vũ chính là dân chúng: Người làm vườn, người cắt tóc, anh quân nhân, những bé Tí, bé Tị, Sila, anh hàng thịt, nhà giáo nghèo, em bé bán báo, em bé mồ côi mẹ, những nàng dâu hiếu thảo, người vợ thủy chung, người mẹ đôn hậu…, với những thân phận và cảnh ngộ rất bình dân, thông thường trong từng lớp
Một vấn đề nữa được nhiều khán giả đặt ra khi xem các vở diễn của Lưu Quang Vũ là hiện thời rạp hiện đại hơn, sàn diễn, phục trang đẹp hơn, ánh sáng, âm thanh tốt hơn trước nhiều, các đạo diễn cũng rất nắm tìm tòi, sáng tạo, nhưng khi xem khán giả vẫn thấy các vở diễn còn chưa đạt đến chiều sâu nhiều xã hội ý nghĩa của kịch bản.
Công chúng không hề thờ ơ với sàn diễn Một trong những mục đích mà liên hoan các tác phẩm của tác giả Lưu Quang Vũ hướng tới là tạo làn sóng mới cho sàn diễn Việt Nam, để lấy lại sức xem, cũng như giúp các thành phần sáng tạo sân khấu, từ tác giả đến đạo diễn, diễn viên, họa sĩ, nhạc sĩ và cả công chúng xem kịch… có những bài học kinh nghiệm về mọi bình diện sàn diễn, nhất là về kinh nghiệm viết kịch… từ Lưu Quang Vũ.
Tùng Linh phải đóng vai 18 tuổi trong khi tuổi thật của Linh đã là 30. Kịch bản có thể phải sắp xếp lại, phải dùng dụng cụ này khác để dàn dựng, song, xin đừng làm sai lạc, đừng thêm nếm vô lối, đừng vẽ rắn thêm chân, để mọi xử lý đạo diễn và diễn xuất sàn diễn phải thật nhuyễn, không sống sượng.
Theo nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái, Lưu Quang Vũ là một hiện tượng sàn diễn bật sáng rõ ràng của thời kỳ đổi mới.
Công chúng cũng cho thấy, họ không hề thơ ơ, quay lưng với sân khấu. Một tuần liền, ngày hai buổi, ở đâu có kịch Lưu Quang Vũ ở đó rạp chật ních người xem, thậm chí có những hôm khán giả phải đứng xem từ ngoài nhà tiêu. Chưa đến giờ diễn nhưng rạp đã kín chỗ Khi coi và phát hiện những vấn đề từ các nhân vật vô cùng bình dị này, Lưu Quang Vũ đã nhìn rất tinh tế và tránh cái nhìn đơn điệu một chiều.
Trong kịch Lưu Quang Vũ, nên chi, cái vĩnh cửu luôn song hành với tính thời sự. Vấn đề thiếu hụt đạo diễn, thiếu hụt thiên tài diễn viên là có thật.
Khi đụng đến những kịch bản sàn diễn có giá trị đã được định vị thì mới thấy, đó là điều đáng báo động về đào tạo sân khấu. Trong 10 năm đỉnh cao, Lưu Quang Vũ cho ra đời 50 vở kịch, con số khiến nhiều người ngỡ ngàng, phải dùng đến hai từ “kỷ lục”.
Chứng cớ chính là những suất diễn đông nghịt khán giả. Nên chăng, các hí viện tiếp tục phát huy hiệu ứng của liên hoan, nối diễn các vở kịch của Lưu Quang Vũ nhưng đầu tư dài hơi, có chiều sâu cho các vở diễn để hoàn thiện hàng ngũ những người làm nghề, và hơn hết là để công chúng có cái để xem, để nhớ, để nghĩ và để yêu. Phải chăng chúng ta vẫn thiếu những đạo diễn trẻ thật nhân kiệt, hiếm hoi diễn viên ngôi sao? Đạo diễn xử lý như thế nào để vẫn trung thành với tư tưởng của kịch bản nhưng lại không cần sát từng chi tiết đến mức nô lệ vào kịch bản.
Đây rõ ràng là một luồng sức sống mới cho sàn diễn phía Bắc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét